Նորաձևությունն ուղիղ կապ ունի էկոլոգիայի հետ, օրինակ՝ հագուստի քիմիական ներկերը, որոնք շատ թունավոր քիմիկատներ են պարունակում: Կենցաղում օգտագործվող և կապար պարունակող ներկերը շարունակում են արտադրվել, վաճառվել և օգտագործվել զարգացող երկրներում: Մինչդեռ արդյունաբերական զարգացած շատ երկրներում նման ներկերի կիրառումն արգելվեց ավելի քան 40 տարի առաջ: ԿՕԱ-ների ոչնչացման միջազգային ցանցը (IPEN) 2007-2008 թթ-ին հետազոտել է 11 զարգացող և անցումային տնտեսության երկրների շուկայում վաճառվող, կենցաղում օգտագործվող դեկորատիվ ներկերի տեսականին և պարզել, որ դրանց մի մասը պարունակում է կապարի վտանգավոր բարձր մակարդակներ (10 000 ppm (մգ/կգ)):
Արդյունքներն ահաբեկող են, քանի որ կապարը տոքսիկ (թունածին) մետաղ է, որը բացասական է անդրադառնում մարդու առողջության և շրջակա միջավայրի վրա: Երեխաների առողջության վրա առավել նվազագույն քանակներն են ազդում, որը կրում է անդառնալի բնույթ և դա կարող է դրսևորվել ողջ կյանքի ընթացքում: Հետևյալ քիմիական ներկերը նաև դառնում են գետերի թունավորման պատճառ:
«Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» ՀԿ-ների կողմից 2011թ. և 2016թ.-ին ուսումնասիրվել է Հայաստանի Հանրապետություն ներկրվող էմալային ներկերի տեսականին: Նմուշառվել է 49 ներկի տեսականի՝ 7 արտադրող երկրների, 20 տարբեր ապրանքանիշի (բրենդի) և 4 գույնի (սպիտակ, դեղին, կարմիր, կանաչ): Նմուշառումը կատարվել է ինչպես ներկերի մասնագիտացված խանութներից, այնպես էլ շուկաների տաղավարներից:
Նմուշները նախապատրաստվել են հետազոտման համար և ուղարկվել ԱՄՆ-ի Ֆորենսիկ Անալիտիկլ լաբորատորիա: Հետազոտությունները վկայում են այն մասին, որ Հայաստանի շուկա են ներկրվում կենցաղային օգտագործման համար ներկեր, որոնք պարունակում են կապարի բարձր քանակներ: Հետազոտվող նմուշների 59%-ում (29 նմուշում) հայտանբերվել է միջազգային ստանդարտից՝ ՍԹԽ-ից (90 ppm) բարձր կապարի պարունակություն: Բացի այդ, հետազոտվող նմուշների 18%-ում (9 նմուշում) հայտնաբերվել է կապարի վտանգավոր բարձր քանակներ (10 000 ppm –ից բարձր): Կան արտադրող երկրներ, որոնց ներկերում կապարի պարունակությունը ցածր է կապարի միջազգային ՍԹԽ-ից՝ հետազոտվող նմուշների 41%-ում (20-նմուշում) պարունակվում է 90 ppm-ից ցածր խտության կապար: Դա խոսում է այն մասին, որ հնարավոր է ստանալ կապար չպարունակող ներկեր:
Կան երկրներ, որտեղ գետը մարդկանց հիմնական ջրի աղբյուրն է, և արդեն իսկ աղտոտված է թունավոր քիմիկատներով, գործարանային թափոններով, որոնք կարող են հետագայում շատ լուրջ խնդիրների հանգեցնել:
Այդ պատճառով պետք է նորաձևության ոլորտում հստակ ուշադրություն հատկացվի, որ էկոլոգիապես հնարավորինս քիչ վնաս հասցվի: Օրինակ, նրանք պետք է հատուկ ուշադրություն դարձնեն ներկի ընտրությանը և ապահովեն, որ ներկերը ցածր պարունակությամբ ֆորմալդեհիդ են և զերծ են թունաքիմիկատներից և ծանր մետաղներից: Տեքստիլ և պատրաստի հագուստով շրջակա միջավայրի այս պահանջների հիմնական պատճառը մարդու առողջության և բնության պաշտպանությունն է:
Մարդու մաշկը ունի թեթև թթվային ծածկույթ, որը կանխում է բազմաթիվ հիվանդությունների զարգացումը: Այս առումով 7 և ցածր pH արժեք ունեցող տեքստիլ արտադրանքները հարմար են մաշկի համար, և դա կարևոր է էկոլոգիական հագուստի մեջ:
Գործվածքների արտադրության վերջնական գործընթացում կիրառվում է ֆորմալդեհիդ պարունակող արհեստական խեժ, որպեսզի խուսափեն նեղացումը և կնճիռին դիմացկուն և սահուն ավարտ: Այնուամենայնիվ, ֆորմալդեհիդը ունի ուժեղ նյարդայնացնող ազդեցություն և վնասակար է մարդու առողջության համար: Ֆորմալդեհիդը ալերգիայի և կարևոր քաղցկեղածին նյութի ամենակարևոր պատճառներից մեկն է: Ֆորմալդեհիդի մակարդակը վերահսկելի է էկոլոգիական հագուստի մեջ: Գործվածքների ներկերի կարևոր բաղադրիչը ծանր մետաղներն են: Ծանր մետաղները կարելի է գտնել նաև բնական մանրաթելերում: Այս մետաղները ստեղծում են առողջության համար վտանգներ, երբ կլանվում են մարդու մարմնի կողմից: Այս իրավիճակը հատկապես վտանգավոր է երեխաների համար:
Կան բազմաթիվ այլ պարամետրեր, որոնք հաշվի են առնվում տեքստիլ արդյունաբերության էկոլոգիական հագուստի արտադրության մեջ: Օրինակ ՝ պենտախլորֆենոլը (PCP) և տետրախլորֆենոլը (TCP), ազոտը, որը կարող է տարանջատվել որպես reductants azo ներկանյութերի, քլորացված օրգանական կրիչների, օզոնի քայքայիչ քիմիական նյութերի մեջ: չոր մաքրում, պայծառացուցիչներ, փափկացնող նյութեր, բոցավառող նյութեր, կենսաքիդներ, ալերգենիկ ներկեր, քաղցկեղածին ներկեր, ֆթելատներ և փաթեթավորման նյութեր:
Աղբյուրներ՝ https://www.ecolur.org/hy/news/sos/8632/
https://www.ekolojik.com.tr/hy/ekolojik-urunler/ekolojik-giysiler/
Սվետլանա Մելքումյան 