Նետե՜լ է երկաթե մի ձեռք
Դեպի վեր ոսկի մի ծնծղա.
Բռնկվել է ոսկի ծնծղան,
Դարձել է արնածոր մի վերք։
Վառվել է երկնքում հակինթ
Ու ծորում է արյունը յուր կեզ,—
Զոհվե՜լ է երկնքում վճիտ.—
Ինչքան լա՜վ է հատնումը հրկեզ.․․
Ինչ որ լավ է՝ վառվում է ու վառում,
Ինչ որ լավ է՝ միշտ վառ կմնա.
Այս արև, այս վառ աշխարհում
Քանի կաս՝ վառվի՛ր ու գնա՛։
Մոխրացի՛ր արևի հրում,
Արևից թող ոչինչ չմնա, —
Այս արև, այս վառ աշխարհում
Քանի կաս՝ վառվի՛ր ու գնա՛։
Ինչպես շոգ, ճնշող ոսկի,
Բրոնզեձույլ, հասուն, հոսուն-
Արևի տապն է հոսում,
Ինչպես շոգ, ճնշող ոսկի։
Ախ, հոգիս մի նոր խոսքի
Արևոտ շունչ է կիզում-
Ինչպես շոգ, ճնշող ոսկի,
Բրոնզեձույլ, հասուն, հոսուն։
Արնակեզ, սուր մի նիզակ
Զարկեցի ալ վահանիդ,-
Աշխարհքում էլ ինչ կանի
Իմ հոգին փառք ու պսակ։
Դու արև, վառ մի նշան,
Իմ հոգուն գամված մի նիշ․-
Միայն դո՛ւ, լույս ու շուշան-
Եվ չկա ոչ մի ուրիշ։
Կարծես ես ճամփա եմ ընկել
Երկնքի դաշտերում կապույտ
Ու գնում եմ, զվարթ ու անփույթ
Եվ ունեմ լուսե մի ընկեր։
Նա և՛ կին է, և՛ քույր, և՛ հոգի,
Այրվում և այրում է խենթ․
Խառնվել եմ կյանքին ամենքի-
Եվ իմ կյանքը հրա՛շք է ու տենդ։
Փայլում են ոսկի սվիններ,
Պսպղում է ոսկի մի վահան,
Ոսկեդեմ արևի վրա
Փայլում են ոսկի սվիններ։
Ախ, ինչ լավ է զինվել ու զինել
Արևով, արյունով,- ահա
Ոսկեդեմ արևի վրա
Փայլում են ոսկի սվիններ։
Միայն խմիր արեգակի բույրը ջինջ,-
Արև՜ դարձիր – արևահամ – ամոքիչ։
Ուրիշ ոչինչ չի կամենա սիրտը իմ,- Ողջը – հրին, արնանման արևին
Սուր սվիններ, բուրմունք ու սեր, երգ ու գույն,
Տենդը արյան – արևահամ խնդություն
Ու նժույգներ, ոսկի ու ծափ, կանչ ու ճիչ,- Ով է քեզ պես արևահամ – ամոքիչ․․․
- Ընթերցել ութնյակները, յուրաքանչյուր ութնյակից առանձնացնել ոգի փոխանցող տողը, զգացողությունների ամենախիտ հատվածը, սիրուն պատկերը։
1. Բռնկվել է ոսկի ծնծղան,
Դարձել է արնածոր մի վերք:
2. Մոխրացի՛ր արևի հրում,
Արևից թող ոչինչ չմնա:
3. Ինչպես շոգ, ճնշող ոսկի,
Բրոնզեձույլ, հասուն, հոսուն։
4. Դու արև, վառ մի նշան,
Իմ հոգուն գամված մի նիշ:
5. Նա և՛ կին է, և՛ քույր, և՛ հոգի,
Այրվում և այրում է խենթ:
6. Ոսկեդեմ արևի վրա
Փայլում են ոսկի սվիններ։
7. Տենդը արյան – արևահամ խնդություն
Ու նժույգներ, ոսկի ու ծափ, կանչ ու ճիչ:
- Որն է բանաստեղծի՝ արևին դիմելու նպատակը։
Նա արևին է դիմում, որովհետև արևը կյանք է: Առանց արևի չէր լինի այն ամենը, ինչը այժմ կա: Հեղինակը արևին դիմում էր, մեծարում էր այնչափ, կարծես արևից այն կողմ էլ ոչինչ չկա:
- Ինչ գիտես արևի պաշտամունքի մասին։
Հնում եղել է մի ժամանակաշրջան, որ մարդիկ դեռ կրոնների չէին բաժանվում և հավատում, պաշտպանում էին արևի, լուսնի: Հայերը արևի կողմնակիցն են եղել և դա եղել է արևի պաշտամունքը:
- Սովորել մեկ ութնյակ (ցանկալի է նաև տեսապոեզիա պատրաստել)։
Կարծես ես ճամփա եմ ընկել
Երկնքի դաշտերում կապույտ
Ու գնում եմ, զվարթ ու անփույթ
Եվ ունեմ լուսե մի ընկեր։
Նա և՛ կին է, և՛ քույր, և՛ հոգի,
Այրվում և այրում է խենթ․
Խառնվել եմ կյանքին ամենքի-
Եվ իմ կյանքը հրա՛շք է ու տենդ։
Տեսապոեզիա…
Ռուբայաթներ
- Հերթով կարդալ ռուբայաթները, դուրս բերել խորհուրդը, մտքեր փոխանակել դրա շուրջ, համեմատել մեր փորձի հետ։
I
Այս ռուբայաթը անցյալի և ներկայի մասին էր: Խորհուրդն այն էր, որ մենք՝ մարդիկ ամեն վայրկյան այլ ենք և պետք չէ խառնել իրար անցյալն ու ներկան:
II
Այս ռուբայաթը կյանքի ակնթարթի մասին էր: Խորհուրդն այն էր, որ մեր կյանքը մի ակնթարթ է և պետք չէ ժամանակ կորցնել, կյանքը վատնել անիմաստ բաների վրա, պետք է պարզապես վայելել և ուրախ անցկացնել:
III
Այս ռուբայաթը նույնպես կյանքի, ակնթարթի մասին էր: Խորհուրդն էլ նույնն էր, հեղինակը այս ռուբայաթի միջոցով ուզում էր հասկացնել, որ կյանքը մի ակնթարթ է և պետք չէ անիմաստ ժամանալ կորցնել:
IV
Այս ռուբայաթը վերաբերում էր կյանքին: Կարծում եմ, որ ռուբայաթի ասելիքն այն է, որ մենք չենք կարող իմանալ, թե ինչ կլինի հաջորդ վայրկյանին, այդ իսկ պատճառով գալիքը շատ անկանխատեսելի և նույնիսկ զարմացնող է:
V
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ մեր կյանքում լինում ենք մարդիկ, ովքեր թեկուզ գնալով միևնույն է մնում են մեզ հետ, մեր կյանքում և շատ մեծ ազդեցություն ունեն: Ոչ միայն մարդիկ, այլ նաև դեպքերը:
VI
Այդ ռուբայաթը նկարագրում էր մի խառը իրավիճակ, որտեղ անհասկանալի էր ինչ էր կատարվում, ինչ էր ուզում բացատրել հեղինակը: Կարծում եմ, որ հեղինակը գրելու պահին շատ մտամոլոր և խառնված է եղել և ցանկացել է իր զգացմունքները ցույց տալ այս ռուբայաթի միջոցով:
VII
Այս ռուբայաթը ագահության մասին էր: Կարծում եմ, որ հեղինակը ուզում էր ասել, որ կյանքում լինում են դեպքեր, երբ մենք ագահորեն ձգտում ենք մի բանի չհասկանալով, որ դա մեզ կործանում և կորցնում է:
VIII
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ մենք բոլորս ամեն վայրկյան փոխվում ենք: Մեր կյանքում մենք շատ հաճախ ենք փոխվում և դա չենք էլ նկատում:
IX
Այս ռուբայաթը ինձ համար մի փոքր անհասկանալի էր: Գուցե հեղինակը ուզում էր ասել, որ ամեն մարդ պետք է այս ռուբայաթի վարպետի նման ճիշտ աշխատանք ընտրի և լավ իմանա իր անելիքը:
X
Այդ ռուբայաթը նրա մասին է, որ հաճախ մենք ինքներս մեզ հույս ենք տալիս չհասկանալով, որ դա մեզ վնաս է: Նույնիսկ դրա պատճառները չեն լինում, իսկ մենք հույս ենք տալիս և հուսախաբ անում ինքներս մեզ:
XI
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ հաճախ մենք ընկնում ենք անցյալում կատարված բաների ետևից և անտեսում ներկայում կատարվող իրադարձությունները:
XII
Այս ռուբայաթը կարծում եմ նրա մասին է, որ ինչ էլ ուզում է լինի, եթե դու լավատես ես և լավն ես տեսնում քեզ ոչինչ էլ չի փոխի և չի խանգարի:
XIII
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ կյանքում լինում են դեպքեր, որ մենք ինքներս մեզ հակասում ենք, մեզ հետ վիճում, բայց միևնույն է մենք մնում ենք մենք և ի վերջո պետք է ընդունենք մեկ որոշում:
XIV
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ մենք կարող ենք նույնիսկ ամենավատ բանի մեջ գտնել փոքրիկ լուսավոր կետ, լավ բանը, որը գոնե մեզ կհուսադրի:
XV
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ դու ես քո կյանքի գրողը և ինչպես ցանկանաս, այնպես էլ կգրես, ուրախ, երջանիկ կամ էլ տխուր և ձանձրալի:
XVI
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ կյանքում ոչինչ չի կրկնվում, թեկուզ հասարակ, առօրյա օրերը չկրկնվող են և իրենցով տարբերվում են:
XVII
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ մարդիկ, որքան աննկատ հայտնվում են մեր կյանքում, նույնքան աննկատ էլ հեռանում են:
XVIII
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ մենք այնքան ենք խառնում մեր ներկան, անցյալը, ապագան, որ արդեն չենք կարողանում հասկանալ որն է անցյալը, իսկ որը ներկան:
XIX
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ մենք կյանքում փոխվում են և չենք էլ նկատում, որ փոխվել ենք և դա կարող է լինել թե՛ լավ, թե՛ վատ փոփոխություն:
XX
Այս ռուբայաթը կարծում եմ նրա մասին է, որ հաճախ մարդիկ իրենց կյանքը, իրավիճակը այնպես են բարդացնում, որ դառնում է թունդ գինի, որից դիմացինդ արբում է:
XXI
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, թե ինչքան անհոգ էր մանուկ ժամանակ և ինչքան լավ: Կարծում եմ հեղինակը ռուբայաթը գրելուց հիշողությունների գիրկն ընկած է եղել:
XXII
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ կա մարդկանց տեսակ, ովքեր հենց այնպիսին ինչպիսին կան, բաց ու ազատ, բոլորի հետ անկեղծ:
XXIII
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ կա մարդկանց տեսակ, ովքեր շատ միամիտ են և նրանց շատ է հեշտ է խաբել, եթե նա տեսնում է ինչ-որ բան, միանգամից դրան հավատում է և ոչ մի գրամ չի կասկածում:
XXIV
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ կա մարդկանց տեսակ, ովքեր իրենց մասին ունեն կարծիք, որը չի համապատասխանում իրականությանը:
XXV
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ կա մարդկանց տեսակ, որոնց շատ դժվար է հասկանալ, ըմբռնել և դրա համար շատ ժամանակ է պետք:
XXVI
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ մենք կարող ենք ամբողջովին հակառակ, տարբեր կարծիքներ, տեսանկյուններ և մտքեր ունենալ նույն երևույթի մասին:
XXVII
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ մենք տարբեր կարծիքներ ունենք, մեկի համար կարող է լինել մի բան, մյուսի համար մեկ այլ բան: Այդ պառճառով էլ վիճելու կարիք չկա:
XXVIII
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ մի մարդ ցանկանում էր չլինել: Երևի բոլորիս հետ էլ եղած կլինի, որ ամեն ինչից հոգնած, հիասթափված պարզապես ուզում ենք դադար տալ:
XXIX
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ կան մարդիկ, ովքեր չեն հասկանում իրենց կյանքի իմաստը, չեն գնահատում և այդպես կյանքի իմաստ փնտրելով էլ ապրում են:
XXX
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ կյանքում ոչինչ հեշտ չի տրվում և յուրաքանչյուր բան ունի իր դժվարությունը:
XXXI
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ կյանքում նախ և առաջ պետք է սկսենք հենց մեզնից և միայն մեզնով փորձենք ինչ-որ բանի հասնել:
XXXII
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ գումարը շատ է մարդկանց փոխում, փոխում ու թաքցնում է մարդու անկեղծությունը, բարությունը, մեծահոգությունը և գլուխ է բարձրացնում ինքնագոհությունն ու կեղծ ինքնավստահությունը:
XXXIII
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ ինչպես սկզբում տրամադրվում ենք այդպես էլ լինում է: Այնպես, որ կյանքում պետք է միշտ լավ տրամադրված լինել:
XXXIV
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ կյանքում ոչինչ ինքնուրույն չի լինում կամ երկնքից չի ընկնում: Պետք է ստեղծել, այլ ոչ թե միայն բողոքել:
XXXV
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ կյանքում մարդ պետք է ամեն ինչ վաստակի, աշխատի, որպեսզի արդար և երկար ծառայի նրան տվյալ բանը:
XXXVI
Այս ռուբայաթը կարծում եմ նրա մասին էր, որ կյանքում դիտորդի դերում լինելով ոչնչի ոչ կհասնենք, ոչ էլ ինչ-որ բան կսովորենք, պետք է ինքներս գործենք:
XXXVII
Այս ռուբայաթը կարծում եմ նրա մասին է, որ կյանքի ամեն փուլում, շրջանում մենք մի բան սովորում ենք և դա մեզ դարձնում է ավելի փորձված և իմաստուն:
XXXVIII
Այս ռուբայաթը նրա մասին է, որ կյանքը գնում է և չի սպասում, այդ պատճառով էլ պետք է անընդհատ գործել, որպեսզի կյանքը երազի պես աննկատ չանցնի:
XXXIX
Այս ռուբայաթը կրկին նրա մասին էր, որ կյանքում պետք է աշխատել և շատ գեղեցիկ տողով նկարագրված էր, որ կյանքի կամուրջը աշխատանքն է:
XL
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ մարդ կյանքում այնպես պետք է ապրի, որ իր կյանքից գոհ մնա, այլ ոչ թե անիմաստ վատնի, իսկ վերջում էլ զարմանա:
XLI
Այս ռուբայաթը ես կարծում եմ նրա մասին էր, որ ծովփին նստած մարդու հետ էր համեմատում հեղինակը մեր կյանքը, որն այդպես ակնթարթորեն և ժպիտով անցնում է:
XLII
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ մենք կյանքում մեզ համար ընտրում ենք մի չափանիշ և դրանով չափում ամեն բան:
XLIII
Այս ռուբայաթը նրա մասին էր, որ կայնքում էլ ինչ էլ, որ լինի, միևնույն է, հարատև չի կարող լինել, միայն մահն է, որ ընդմիշտ է տրվում ասում էր հեղինակը:
XLIV
Այս ռուբայաթը նկարագրում կյանքը, նրա մասին էր, որ կյանքում պայքարով են ծնվում, պայքարով էլ մեռնում և ամեն վայրկյանքը շատ արագ են անցկացնում կյանքում:
- Սովորել 3-4 ռուբայաթ (ցանկալի է նաև տեսապոեզիա պատրաստել)։
Ես քեզ ո՞նց, քեզ ո՞նց հասկանամ,
Ես քեզ ո՞նց ամփոփեմ ուղեղում իմ,
Երբ չեկած՝ դու արդե՛ն իսկ չկաս,
Բայց հար դու լինում ես— ու տևում ես:
Դու ամե՛ն վայրկյան քեզ ժխտում ես
Ու այդպես ժխտելով՝ հաստատում.
Պարտըվում ես դու քեզ ու հաղթում ես,
Սակայն մի՛շտ՝ այդ դո՛ւ ես — ու դո՛ւ:
Վերցնում ես քարը— մտածում ես.
«Հետքեր է կրում նա ջրի» —
Բայց չէ՞ որ այդ նո՛ւյն վայրկյանին հենց
Իմ վրա դու քո ձեռքը դրիր։
Չարենցյան էր ողջ օրը երեկվա…Քայլում էինք փողոցներով և ասում. <<Ինչքան աշխարհը սիրես…>>: Երեկ Չարենցի ծննդյան օրն էր և մենք սեբաստացիներով լցրել էինք ամբողջ Երևանը Չարենցների տողերով: Չարենցի արձանի մոտով դեպի Չարենցի տուն-թանգարան: Միայն տեսնեիք ինչ մեծ խումբ էր՝ հպարտ, ազատ, բացականչություններով լի: Ես շատ էի ոգեշնչվել, պատկերացրեք, թե ինչ հիանալի զգացողություն է, երբ մի խումբ սեբաստացիներով քայլում եք Երևանով և կարդում Չարենցի այս տողերը. <<Ինչ-որ լավ է վառվում է ու վառում…>>: Իսկապես, մենք ներսից վառվում էինք և վառում մյուսներին, տարածում էինք Չարենցն ու հիանալի տրամադրությունը: Այդպես ուրախ քայլերով, գեղեցիկ տողերով մենք շարժվում էինք առաջ և անդադար կրկնում ու կրկնում. <<Ես իմ անուշ Հայաստանի…>>: Ոգեշնչում էինք Երևանը, երևանցիներին, հորդորում էինք, որ մեզ միանան: Մենք պատել էինք Երևանը և Չարենցով էինք պատել: Տպավորությունները ուղակի հիանալի էին…
Երեկ մեծն բանաստեղծ
6-րդ դասարան
Ես հայրիկին տեսել եմ մինչև հինգ տարեկան հասակս:Ուստի այն, ինչ պատմելու եմ,չափազանց հեռու էհամակարգվածհուշագրություն լինելուց:
Չարենցը մեր բանաստեղծության վերջին հեղափոխականն է, այսինքն` նորարարը:
Սվետլանա Մելքումյան 