Նախագիծ. <<Միասնական տիեզերք>>
Արևի համակարգը
Արեգակը և նրա շուրջը պտտվող երկնային մարմինները միասին կազմում են Արեգակնային համակարգը: Այն ընտանիք է՝ բաղկացած 10 մոլորակներից, որոնց մեծ մասն ունի առնվազն 1 արբանյակ: Արեգակի շուրջը պտտվում են նաև բազմաթիվ այլ, ավելի փոքր երկնային մարմիններ՝ աստղակերպներ կամ փոքր մոլորակներ և գիսավորներ: Արեգակն աստղ է: Չափերով այն բազմաթիվ անգամ գերազանցում է Արեգակնային համակարգի մյուս երկնային մարմիններին: Մոլորակներն աստղերից տարբերվում են նախ և առաջ նրանով, որ չունեն սեփական լույս, բայց լուսարձակում են, որովհետև անդրադարձնում են Արեգակի լույսը: Արեգակնային համակարգի կենտրոնական մարմինն Արեգակն է։ Այն շիկացած գազային գունդ է, որից ճառագայթող ջերմության և լույսի շնորհիվ Երկրի վրա ապահովվում են կյանքի համար անհրաժեշտ բոլոր պայմանները: Արեգակի տարիքը գնահատվում է մոտ 5 միլիոն տարի: Երկրից Արեգակ հեռավորությունը մոտ 150 միլիոն կմ է։ Արեգակնային համակարգի մյուս մարմինները՝ մոլորակներն իրենց արբանյակներով, թզուկ մոլորակները, աստղակերպները, գիսավորները, ասուպային մարմինները, անհամեմատ փոքր են Արեգակից։ Արեգակի շուրջ պտտվում է 8 մոլորակ։ Այդ մոլորակները, ըստ Արեգակից ունեցած հեռավորության, դասավորված են հետևյալ հաջորդականությամբ՝ Մերկուրի, Վեներա, Երկիր, Մարս, Յուպիտեր, Սատուրն, Ուրան, Նեպտուն։ Առաջին հինգ մոլորակները երևում են նաև անզեն աչքով, իսկ վերջին երկուսը՝ հեռադիտակով կամ աստղադիտակով։ Մոլորակները լույս չեն արձակում: Արեգակնային համակարգի մոլորակներից շատերի շուրջ պտտվում են մոլորակներից անհամեմատ փոքր մարմիններ։ Դրանց անվանում են բնական արբանյակներ։ Օրինակ՝ Երկրի բնական արբանյակն է Լուսինը, իսկ Մարսինը՝ Ֆոբոսն ու Դեյմոսը։ Արեգակնային համակարգի ամենամեծ մոլորակը Յուպիտերն է, որն ունի 58 արբանյակ: Սատուրնը հայտնի է իրեն գոտևորող հիասքանչ օղակներով։ Դրանք կարելի է դիտել միայն աստղադիտակով։ Այն ունի 47 արբանյակ: Վեներան ամենապայծառ մոլորակն է։ Ըստ պայծառության՝ առաջին 5 մոլորակներն են՝ Վեներան, Յուպիտերը, Մարսը, Մերկուրին, Սատուրնը: Յուպիտերը, Մարսն ու Սատուրնը երևում են ամբողջ գիշեր։ Մոլորակները տարբերվում են նաև իրենց գույնով. Մերկուրին, Վեներան, Յուպիտերը սպիտակավուն են, Մարսը՝ կարմրավուն, Սատուրնը՝ դեղնավուն, Երկիը՝ կապտավուն: Արեգակնային համակարգի մոլորակներից (գուցե և ամբողջ Տիեզերքում) կյանք գոյություն ունի միայն Երկրի վրա։
Արբանյակներ
Արեգակնային համակարգի մոլորակներից 7-ն ունեն իրենց շուրջը պտտվող «լուսիններ»՝ բնական արբանյակներ: Արեգակնային համակարգի մոլորակների ներկայումս հայտնի արբանյակների թիվն անցնում է 60-ից: Դրանցից զանգվածով ամենամեծերը Յուպիտերի 4 մեծ արբանյակներն են, Տիտանը՝ Սատուրնի արբանյակներից մեկը, և Լուսինը: Յուպիտերի 4 արբանյակները՝ Իոն, Եվրոպան, Հանիմեդը և Կալիստոն, հայտնաբերել է Գալիլեո Գալիլեյը: Մեկ մեծ արբանյակ էլ՝ Տրիտոնը, պտտվում է Նեպտունի շուրջը: Մարսն ունի 2 փոքր արբանյակներ՝ Ֆոբոսն (Ահ) ու Դեյմոսը (Սարսափ):
Աստղակերպներ և գիսավորներ
Մարսի և Յուպիտերի ուղեծրերի միջև եղած տիեզերական տարածությունում Արեգակի շուրջը պտտվում են նաև հազարավոր քարաբեկորներ: Դրանք այսպես կոչված փոքր մոլորակները կամ աստղակերպներն են, որոնց թիվն անցնում է 40 հազարից: Ամենամեծ աստղակերպը 940 կմ տրամագծով Ցերերան է: Աստղակերպների մեծ մասը շատ ավելի փոքր է Ցերերայից, և միայն դրանցից 200-ի տրամագիծն է գերազանցում 100 կմ-ը: Ցերերան գնդաձև է, սակայն աստղակերպները սովորաբար անկանոն ձև ունեն: Ամենայն հավանականությամբ, դրանք հիմնականում նման են ամբողջապես խառնարաններով պատված, կարտոֆիլանման Գասպրա և Իդա աստղակերպներին, որոնց պատկերները ստացվել են «Գալիլեյ» տիեզերական սարքից 1991 և 1993 թթ-ին: Մեզ հայտնի աստղակերպներից ամենափոքրի («1991BA») տրամագիծն ընդամենը 9 մ է: Վերջերս աստղագետները Նեպտունի և Պլուտոնի ուղեծրերից այն կողմ նույնպես հայտնաբերել են աստղակերպներ: Հավանաբար դրանք սառցե երկնային մարմիններից կազմված Կոյպերայի գոտի կոչվող սառցե հսկա օղակի մի մասն են: Նոր հայտնաբերված աստղակերպներին տալիս են հայտնաբերման տարեթիվը ցույց տվող անվանում: Օրինակ՝ «2010AA» անվանումը կտրվի այն աստղակերպին, որը կհայտնաբերվի 2010 թ-ի հունվարի առաջին կեսին: Այնուհետև, հաշվելով ուղեծիրը, աստղակերպին տալիս են համար և անվանում. օրինակ՝ աստղակերպ դ 3200, անվանումը՝ Ֆաետոն:
Գիսավորները Արեգակնային համակարգում սլացող, սառույցից, փոշուց և քարերից կազմված մեծաբեկորներ են: Սովորաբար գիսավորներն Արեգակի շուրջը պտտվում են խիստ ձգված էլիպսաձև ուղեծրերով: Որոշ գիսավորներ Արեգակնային համակարգ են գալիս Կոյպերայի գոտուց: Աստղագետները ենթադրում են, որ գիսավորները կարող են գալ նաև սառցե երկնային մարմիններից կազմված Օորտի ամպ կոչվող վիթխարի ամպից: Վերջինս թաղանթի նման շրջապատում է Արեգակնային համակարգը և գտնվում է մոտավորապես 1 լուսատարի (մոտ 9,6 . 1012 կմ) հեռավորության վրա: Ամենահաճախ հանդիպող և հայտնի գիսավորը ձեզ ծանոթ Հալլեյի գիսավորն է, որի պտտման հաճախականությունը 75 տարի է:
Մոլորակներ
Մերկուրին, Վեներան, Երկիրը և Մարսը ոչ մեծ, քարքարոտ մոլորակներ են, որոնք միասին կազմում են Արեգակնային համակարգի ներքին մոլորակները: Յուպիտերն ու Սատուրնը գազի վիթխարի գնդեր են: Ուրանը և Նեպտունը գազից ու սառույցից կազմված հսկա մոլորակներ են: Պլուտոնն ամենափոքր մոլորակն է և կազմված է քարի ու սառույցի խառնուրդից: Ամենամեծ մոլորակի՝ Յուպիտերի տրամագիծը կազմում է Արեգակի տրամագծի մոտ 1/10-ը: Յուպիտերը՝ Արեգակնային համակարգի այդ հսկան, պատված է պարուրաձև ոլորվող ամպերի շերտերով: Յուպիտերը չունի կարծր մակերևույթ. կազմված է հիմնականում հեղուկ ջրածնից: Նրա ամպածածկույթի ամենախոշոր տեղամասը, որն անվանում են Կարմիր խոշոր բիծ, գոյություն ունի առնվազն 300 տարի: Արեգակն իր մեջ կարող է ընդգրկել մոտ հազար Յուպիտեր: Որոշ մոլորակներ շրջապատված են օղակների համակարգով: Օրինակ՝ Սատուրնն ունի գեղեցիկ, գունավոր օղակներ, որոնք կազմված են քարե և սառցե մարմիններից, փոշու մասնիկներից: Ուրանն ունի 10 շատ նեղ օղակներ: Դրանք հայտնաբերվել են միայն 1977 թ-ին, երբ այդ մոլորակն անցավ աստղերից մեկի առջևով, և մի կարճ ժամանակ նրա օղակները փակեցին այդ աստղից եկող լույսը:
Յուպիտեր
Յուպիտեր, ծագում է հին հռոմեական բարձրագույն աստծո անունից:
Յուպիտերի «Մեծ Կարմիր հետքը», լուսանկարված Վոյաջեր 1-ի կողմից Յուպիտերի վրա տեղի են ունենում մի շարք մթնոլորտային երևույթներ, ինչպիսիք են փոթորիկներ, կայծակներ և բևեռափայլեր, որոնք մի քանի անգամ ավելի մեծ են ու ուժգին քան Երկրի վրա: Ուշագրավ է Յուպիտերի մթնոլորտում ձևավորված Մեծ Կարմիր հետքը, որը մի հսկա մրրիկ է և հայտնի է XVII դարից ի վեր: Իր տրամագծով այն գերազանցում է Երկիր մոլորակը: Յուպիտերը ունի առնվազն 66 արբանյակներ, որոնցից ամենամեծերը Իո, Եվրոպա, Գանիմեդը և Կալիստոն հայտնաբերվել են Գալիլեո Գալիլեյի կողմից 1610 թվականին: Յուպիտերի հետազոտությունները կատարվում են Երկրի վրա գտնվող և ուղեծրում գործող աղստղադիտակներով, ինչպես նաև սկսած 1970 թվականից դեպի այս մոլորակն են ուղարկվել ութ միջմոլորակային տիեզերական կայաններ` ՆԱՍԱ-ի «Պիոներներ», «Վոյաջեր», «Գալիլեո» և այլն: Յուպիտերը մեր Արեգակնային համակարգի ամենամեծ մոլորակն է և հայտնի է իր «մեծ կարմիր հետքով», որն իրենից փոթորիկ է ներկայացնում: Մոլորակի վրա ավելի հետաքրքիր բաներ էլ կան, սակայն, գիտնականների պնդմամբ, «մեծ կարմիր հետքը» կարևոր է, քանի որ այն մեր ապահովության հարցում կարևոր դեր է խաղում: Պատճառն այն է, որ Յուպիտերի հսկայական չափսերը և ձգողականության ուժը պաշտպանիչ դեր ունեն Երկրի համար, քանի որ վահանի դեր կատարելով և ծածկելով Երկիրը` այն կլանում է տիեզերական բեկորները, աղբը և այլ վտանգավոր օբյեկտները` իր ուղեծիր քաշելով, մինչև դրանք կկարողանային հասնել Երկիր: Պիեռե-Սիմոն Լապլասե անունով ֆրանսիացի մաթեմատիկոս-աստղագետը Երկրին մոտեցող գիսատղ էր հայտնաբերել, որը սակայն կլանվել էր Յուպիտերի ձգողական դաշտի կողմից և փաստորեն ամբողջապես դուրս մղվել Արեգակնային համակարգից:
Մերկուրի
Մերկուրին նման է Լուսնին՝ նրա մակերևույթը ծածկված է բազմաթիվ խառնարաններով, կան նաև հարթ տարածքներ: Նա չունի բնական արբանյակ և զգալի մթնոլորտ: Ի տարբերություն Լուսնի, Մերկուրին ունի մեծ երկաթյա միջուկ, որը ստեղծում է մագնիսական դաշտ, որը մոտավորապես կազմում է Երկրի մագնիսական դաշտի 1%-ը: Մոլորակը չափազանց խիտ է, ինչը պայմանավորված է միջուկի համեմատաբար մեծ չափերով: Մակերևույթի ջերմաստիճանը տատանվում է −183 °C-ից մինչև 427 °C (90 – 700 Կ): Մերկուրին շարժվում է Արեգակի շուրջ բավականին ձգված էլիպտիկ ուղեծրով: Մեկ ամբողջ պտույտ Արեգակի շուրջ Մերկուրին կատարում է 87,97 երկրային օրվա ընթացքում: Մոլորակի միջին ուղեծրային արագությունը կազմում է 48 կմ/վ: Մերկուրիի հեռավորությունը Երկրից տատանվում է 82-ից մինչև 217 մլն կմ: Յուրաքանչյուր մոլորակի վրա օր է համարվում դրա մեկ ամբողջական պտույտը: Երկիրը մեկ ամբողջական պտույտ է կատարում 24 ժամում, այնինչ Մերկուրիի մեկ ամբողջական պտույտը տևում է գրեթե 60 երկրային օր: Պատկերացնու՞մ եք` ինչքան երկար պետք է սպասեիք, մինչև նորից լույսը բացվեր, եթե լինեիք Մերկուրիի վրա: Հետաքրքիր է իմանալ նաև այն, որ Երկրի վրա էլ կարելի է այդ փորձառությունը ունենալ. Անտարկտիդայում մի ամբողջ ձմեռ արևը հորիզոնից չի բարձրանում:
Քանի որ Մերկուրիի ուղեծիրը Արեգակի կողքով է անցնում, մեկ տարին այնտեղ հավասար է մոտավորապես երկրային 88 օրվա, սա նշանակում է, որ Մերկուրիի վրա տարին երկու օրից էլ քիչ ժամանակ է պարունակում: Բայց սա դեռ ամենը չէ. մոլորակի տարօրինակ ուղեծրի պատճառով թվում է թե Արեգակը ետ ու առաջ է շարժվում:
Վեներա
Վեներան Երկրի երկնակամարում երևացող մարմիններից պայծառությամբ երրորդն է Արեգակից և Լուսնից հետո, նրա տեսանելի աստղային մեծությունը հասնում է −4,6, բավարար պայծառ, որպեսզի ստվերներ ստեղծի: Քանի որ, Վեներան ավելի մոտ է գտնվում Արեգակին, քան Երկիրը, այն երկնակամարում երբեք չի հեռանում Արեգակից ավելին քան 47,8° (երկրի մակերևույթից դիտողի համար): Իր առավելագույն լուսատվությանը հասնում է արևածագից անմիջապես առաջ կամ որոշ ժամանակ արևամուտից հետո, որտեղից էլ ծագում են նրա Առավոտյան և Երեկոյան աստղ անվանումները:
Վեներան դասակարգվում է որպես երկրային խմբի մոլորակ, և երբեմն այն անվանում են «Երկրի քույր», քանի որ երկու մոլորակները իրար նման են չափերով, ձգողության ուժով և կազմությամբ: Սակայն պայմանները այս երկու մոլորակների վրա չափազանց տարբեր են: Վեներայի մակերևույթը թաքնված է չափազանց խիտ ծծմբաթթվի ամպերով, որոնք ունեն բարձր արտացոլման գործակից, ինչը հնարավորություն չի տալիս տեսնելու մակերևույթը տեսանելի սպեկտրում (սակայն Վեներայի մթնոլորտը թափանցիկ է ռադիոալիքների համար, որոնց միջոցով էլ հետազոտվել է մոլորակի մակերևույթը):
Վեներան ունի ամենախիտ մթնոլորտը բոլոր Երկրի նման մոլորակների միջ, որը բաղկացած է հիմնականում ածխաթթու գազից: Դա բացատրվում է նրանով, որ Վեներայի վրա գոյություն չունի ածխաթթվի գեոքիմիական ցիկլ և կյանք, որը կարող էր վերամշակել այն կենսազանգվածի:
Խորը անցյալում, ինչպես ենթադրվում է, Վեներան այնքան է տաքացել, որ երկրայինի նման օվկիանոսները, որոնք ենթադրվում է որ այնտեղ կային, ամբողջությամբ գոլորշիացել են, երբ ջերմաստիճանը աճել է ջերմոցային էֆեկտի հետևանքով, թողնելով իրենցից հետո անապատային տեսարան բազմաթիվ ժայռերով: Տեսություններից մեկը ենթադրում է, որ ջրային գոլորշին մագնիսական թույլ դաշտի պատճառով բարձրացել է այնքան բարձր, որ քշվել է Արեգակնային քամու կողմից միջմոլորակային միջավայր: Շատերի կարծիքով Արեգակնային համակարգի ամենատաք մոլորակը Մերկուրին է, քանի որ այն ամենամոտն է Արեգակին, սակայն իրականում պարզվում է, որ Վեներան ավելի տաք է, քան Մերկուրին, չնայած այն բավականին հեռու է գտնվում: Սա այն պատճառով է, որ Արեգակին մոտ գտնվելով Մերկուրին չունի մթնոլորտ, որը կպահեր արեգակնային տաքությունը: Սրան հակառակ` Վեներան բավականին խիտ մթնոլորտ ունի, որը պահպանում է արեգակնային տաքությունը: Հետաքրքիր է նաև այն, որ Վեներան տարբերվում է մնացած մոլորակներից նրանով, որ այն հակառակ ուղղությամբ է պտտվում:
Մարս
Մարսը իր անունը ստացել է հռոմեական պատերազմի աստված Մարսի պատվին: Երբեմն անվանում են նաև «կարմիր մոլորակ» մակերևույթի կարմրավուն երանգի պատճառով, որը ստացվում է երկաթի օքսիդի պատճառով:
Մարսի մակերևույթային ռելիեֆի առանձնահատկություններից են հարվածային խառնարանները, ինչպես նաև հրաբուխները, հովիտները, անապատները և բևեռային սառցե գլխարկները: Մարսը ունի երկու բնական արբանյակ – Ֆոբոսը և Դեյմոսը (հին հունարենից թագմանաբար – «վախ» և «սարսափ»): Սկսած 1960-թ. Մարսի անմիջական ուսումնասիրություններով զբաղվել են ՍՍՀՄ («Մարս» և «Ֆոբոս» ծրագրեր), ԵՏԳ և ԱՄՆ («Մարիներ», «Վիկինգ», «Mars Global Surveyor» և այլ ծրագրեր) ավտոմատ կայաններով:
Մարսը կարելի է դիտել Երկրից անզեն աչքով: Որպես օրենք, մեծ առճակատման ժամանակ Մարսը հանդիսանում է Երկրի գիշերային երկնակամարի ամենապայծառ մարմինը, սակայն դա տեղի է ունենում միայն 15-17 տարին մեկ անգամ, մեկ-երկու շաբաթների ընթացքում:
Մարս մոլորակի վրա ջերմաստիճանը տատանվում է −153°C` բևեռի վրա ձմեռը, մինչև ավելին քան +20 °C` հասարակածի վրա կեսօրին: Միջին ջերմաստիճանը կազմում է −50 °C: Մարսի մթնոլորտը, որը հիմնականում կազմված է ածխաթթու գազից, չափազանց նոսր է: Ճնշումը մակերևույթի վրա 160 անգամ փոքր է երկրինից: Մթնոլորտի մոտավոր հաստությունը կազմում է 110 կմ:
Սատուրն
Սատուրնը իր մեծությամբ զիջում է միայն Յուպիտերին։ Արեգակից գտնվում է 9,54 ա.մ. հեռավորության վրա և նրա շուրջը 9,6 կմ/վ արագությամբ պտտվում է 29,46 տարում։ Հասարակածային շառավիղը 60400 կմ է, միջին խտությունը` 700 կգ/մ³։ Իր առանցքի շուրջ Սատուրնը պտտվում է 10 ժամ 40 րոպե 30 վայրկյանում։ Նման արագ պտույտից մոլորակը «սեղմվում է» բևեռներում։ Դա լավ նկատվում է անգամ աստղադիտակով նայելիս։ Բևեռային շառավիղը 6500 կմ-ով փոքր է հասարակածային շառավղից։ Հասարակածը ուղեծրի հարթությամբ թեքված է 26,70 անկյունով և դա հանգեցնում է տարվա եղանակների փոփոխության։
Սատուրնը կազմված է ջրածնից, ոչ մեծ քանակությամբ հելիումից և գծային էլեմենտներից։ Այն կազմված է նաև փոքր քարե և սառցե միջուկից, որը շրջապատված է մետաղական ջրածնի հաստ շերտով և դրսից` գազային շերտով։ Քամու արագությունը Սատուրնի վրա կարող հասնել 1800 կմ/ժ։ Մթնոլորտում տեղի են ունենում հսկայական փոթորիկներ, որոնք տեսանելի են անգամ Երկրից (աստղադիտակով)։ Սատուրնի մագնիսական դաշտը հասնում է Յուպիտերինին և մեծ է Երկրի մագնիսական դաշտից։
Ուրան
Չնայած այն հանգամանքին, որ երբեմն Ուրանը տեսանելի է անզեն աչքով, ավելի վաղ ժամանակներում դիտարկողները չէին ընդունում այն որպես մոլորակ խամրածության և ուղեծրով դանդաղ շարժման պատճառով։
Ինչպես և մյուս գազային հսկաները, Ուրանն ունի օղակների համակարգ և մագնիտոլորտ, բացի այդ, այն ունի 27 արբանյակ: Ուրանի ուշագրավ առանձնահատկությունն այն է, որ ի տարբերություն մյուս մոլորակների՝ նրա պտտման առանցքը գտնվում է գրեթե ուղեծրային հարթության մեջ:
Ուրանը Երկրից ծանր է 14,5 անգամ, այն Արեգակնային համակարգի հսկա մոլորակներից ամենաթեթևն է: Ուրանի ջերմաստիճանն զգալիորեն ցածր է՝ ի տարբերություն Արեգակնային համակարգի բոլոր մյուս հսկա մոլորակների:
Նեպտուն
Նեպտունի կազմվածքը մոտ է Ուրանին, և այս երկու մոլորակները կազմվածքով տարբերվում են ավելի խոշոր հսկա մոլորակներից՝ Յուպիտերից և Սատուրնից: Երբեմն, Ուրանն ու Նեպտունը դասում են առանձին կատեգորիայի՝ «սառցե հսկաների»: Նեպտունի մթնոլորտը, Յուպիտերի և Սատուրնի մթնոլորտերի նման, կազմված է հիմնականում ջրածնից և հելիումից, ածխաջրածինների հետքերով, և հնարավոր է ազոտով, սակայն պարունակում է նաև սառույցների ավելի մեծ մաս՝ ջրային, ամոնիակային, մեթանային: Նեպտունի միջուկը, ինչպես և Ուրանինը, կազմված է հիմնականում սառույցներից և լեռնային ապարներից: Մթնոլորտի արտաքին շերտերում մեթանի հետքերի առկայությունն էլ հենց հանդիսանում է մոլորակի կապույտ գույնի պատճառը: Նեպտունի մթնոլորտում փչում են ամենահզոր քամիներն Արեգակնային համակարգի մոլորակների միջև, որոշ գնահատականներով, նրանց արագությունը կարող է հասնել 2100 կմ/ժ: «Վոյաջեր-2» սարքի թռիչքի ժամանակ 1989 թվականին Նեպտունի հարավային կիսագնդում հայտնաբերվեց այսպես կոչված Մեծ մութ հետքը, որը նման է Յուպիտերիվրա հայտնաբերված Մեծ կարմիր հետքին: Նեպտունի ջերմաստիճանը մթնոլորտի վերին շերտերում մոտ է −220 °C: Մոլորակի կենտրոնում տարբեր գնահատականներով ջերմաստիճանը կազմում է 5400 Կ-ից մինչև 7000 – 7100 °C, որը համեմատելի է Արեգակի մակերևույթի և հայտնի մոլորակների մեծամասնության միջուկի ջերմաստիճանի հետ։ Նեպունը ունի թույլ հատվածավորված օղակների համակարգ, հնարավոր է, որ հայտնաբերվել էր դեռ 1960-ական թվականներին, սակայն հավաստիորեն հաստատվել է միայն «Վոյաջեր-2» կայանի միջոցով 1989 թվականին:
Հետաքրքիր փաստեր
- Արեգակըկազմում է Արեգակնային համակարգի զանգվածի 99,8 տոկոսը:
Այսինքն՝ Արեգակի զանգվածը 1 989 100 000 000 000 000 000 000 000 000 կգ է: Մյուս բոլոր մոլորակները, արբանյակները, աստղակերպները և այլ մարմիններ տեղավորվում են մնացած 0,2 տոկոսում:
- Արծվի համաստեղության գազային ամպում այնքան ալկոհոլ կա, որ դրանից հնարավոր է ստեղծել 200 սեպտիլիոն լիտր գարեջուր:
- Վերջին 20 տարում Արեգակնային համակարգի սահմաններից դուրս հայտնաբերվել են հազարից ավելի մոլորակներ: Այս պահին հաստատված է 1934-րդ մոլորակի գոյությունը:
- Միջաստղային տարածության ձայնը սարսափելի է հնչում:
- Արեգակնային համակարգի բոլոր մոլորակները կարող են տեղավորվել Երկրի և Լուսնի միջև:
- Ֆոտոնին անհրաժեշտ կլինի միջինը 170,000 տարի, որպեսզի այն արևի միջուկից հասնի մակերևույթին: Բայց ընդամենը ութ րոպե, որպեսզի հասնի երկրին:
- Եթե միջաստղային տարածության տատանումները ձևափոխվեն ձայնային ալիքների, ապա սարսափելի կհնչեն:
- Սատուրնի օղակները ժամանակ առ ժամանակ անհետանում են: Յուրաքանչյուր 14-15 տարին մեկ Սատուրնը կողքի է շրջվում` դեպի Երկիր: Օղակների հաստությունն այնքան փոքր է Սատուրնի համեմատ, որ այդ դիրքում թվում է, թե անհետացել են:
- Սատուրնը շատ մեծ մեկ այլ օղակ էլ ունի, որը բացահայտվել է 2009թ.:
- Սատուրնի հյուսիսային բևեռում վեցանկյուն ամպ գոյություն ունի:
- Մեր Արեգակնային համակարգում օղակով աստղակերպ գոյություն ունի: Խարիկլո աստղակերպը երկու նեղ և խիտ օղակ ունի: Սա Արեգակնային համակարգի հինգերորդ օբյեկտն է` Սատուրնի, Յուպիտերի, Նեպտունի և Ուրանի հետ, որն օղակներ ունի:
- Յուպիտերը 2,5 անգամ ավելի մեծ է, քան Արեգակնային համակարգի բոլոր մոլորակները միասին:
- 1,5 ժամում Երկրի վրա ավելի շատ արեգակնային էներգիա է հասնում, քան մենք օգտագործում ենք ամբողջ տարում:
- Եթե Դուք ընկնեք «սևխոռոչ» մեջ, ապա կձգվեք, ինչպես սպագետին: Երևույթը կոչվում է սպագետիֆիկացում:
- Եթե ոչինչ չանհանգստացնի Լուսնին (օրինակ` երկնաքար), ապա հետքերը` թողնված նրա մակերևույթին, հավերժ կմնան: Ի տարբերություն երկրի` այնտեղ էրոզիա չկա:
- Վերջերս աստղ է հայտնաբերվել, որը 21 տարի «թաքնված» է եղել մեկ այլ` գերնոր աստղի ճառագայթներում:
- Աղբաբնդիռները (навозные жуки) կողմնորոշվում են Ծիր Կաթինով: Թռչունները և մարդիկ կողմնորոշման համար օգտագործում են աստղերը, իսկ աֆրիկյան աղբաբնդիռներն օգտագործում են մի ամբողջ գալակտիկա, որպեսզի համոզվեն, որ ճիշտ են շարժվում:
- 4,5 մլրդ տարի առաջ Մարսի մեծության օբյեկտը բախվել է Երկրին: Սա դեռևս ամենաճշմարտացի բացատրությունն է այն բանի, թե ինչպես է առաջացել Լուսինը: Օբյեկտից մի կտոր պոկվել է, որը և դարձել է Լուսինը:
- Մենք բոլորս աստղափոշուց ենք պատրաստված:
- Մեզ հայտնի Տիեզերքում անհամար թվով աստղեր կան:
Ավստրալիական ազգային ինստիտուտի հետազոտությունների համաձայն՝ մեզ հայտնի Տիեզերքում կա 70 սեքստիլիոն աստղ, իսկ դա 70,000 միլիոն միլիոն միլիոն է:
Կարծիք…
Ես կարծում եմ, որ դեռ գիտնականներին շատ ժամանակ է հարկավոր, որպեսզի կարողանան հստակ պարզել մոլորակների գոյության, տիեզերքի և արևի գաղտնիքների, երկիր մոլորակի կյանքի հայտնաբերման մասին: Ամեն տարի տարբեր բաներ են գիտնականները հայտնաբերում, թե մոլորակների, թե տիեզերքի մասին:
Աղբյուրներ՝ http://www.erida.org/2012/05/1.html
http://poqrikner.am/aregaknayin-hamakarg/
http://www.encyclopedia.am/pages.php?hId=79
https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5626
https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5527
https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5530
https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5606
https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5647
https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5658
https://hy.wikipedia.org/wiki/Նեպտուն
http://blognews.am/arm/news/71046/aregaknayin-hamakargi-masin-10-zarmanahrash-past.html
https://168.am/2015/07/22/515724.html
Սվետլանա Մելքումյան 